Met touw kun je van alles doen: je veters vaststrikken, een kadootje inpakken, iets punniken, touwtje springen. Maar je kunt er ook heel leuk mee experimenteren! Zo kun je water langs een draadje laten lopen, je kunt er een ijsklontje mee optillen en je kunt er een telefoon van maken, een slinger of een klokkenspel.
Experiment 1
Houd een touwtje vlak bij de stromende kraan. Wat gebeurt er als het touwtje in de stroom terecht komt? Wat gebeurt er als je het touwtje voorzichtig uit de stroom los trekt?
Zet de kraan vrij ver open en houd het touwtje met twee handen schuin door de straal. Wat gebeurt er met het water?
Zet de kraan op een heel dun straaltje. Houd een uiteinde van het touwtje bij de opening van de kraan, zodat het water langs het touwtje stroomt. Beweeg nu met je onderste hand langzaam het touwtje. Wat gebeurt er met het water?
Tip: Gebruik een 'hoge' kraan met veel ruimte er onder voor het experiment. Vang in verband met verspilling eventueel het water op om voor iets anders te gebruiken. Dit experiment kun je ook in de zomer buiten doen op het schoolplein met een tuinslang in plaats van kraan. Het idee is om het water van een hoog punt te laten komen en dan zo ver mogelijk via het touwtje te laten stromen. Hoe ver kom je? Haal je de overkant van het schoolplein?
Uitproberen
Als je een stukje touw vlakbij de stromende kraan houdt, wordt het touwtje gevangen door het stromende water. Zelfs als je een beetje aan het touw trekt, blijft het losse uiteinde gevangen in de stroom.
Als je het touwtje schuin door de harde waterstraal houdt, zie je dat een deel van het water een beetje het pad van het touwtje wil volgen, maar dan toch het andere water volgt en omlaag stroomt.
Als je een zacht straaltje langs een touwtje laat lopen, stroomt het niet recht omlaag, maar via het touwtje. Zelfs als je het touwtje onder een hoek houdt.
Wat zit er achter?
In de waterleiding staat het water onder druk. Daarom stroomt het met grote snelheid uit de kraan. Door de zwaartekracht wordt de snelheid van het water alleen maar groter. Als je een touwtje in de stroom houdt, wordt het meegesleurd. Als je een beetje aan het bovenste uiteinde trekt, blijft het onderste uiteinde gevangen in de stroom.
Water plakt graag aan water. Als je de snel stromende waterstraal doorklieft met het touwtje, volgt het water heel even het touwtje, maar dan wint de zwaartekracht het en stroomt het met de rest van het water recht omlaag.
Water is een bijzonder goedje. Het plakt niet alleen graag aan zichzelf, het plakt ook graag aan andere dingen, zoals aan de wol. Bij het dunne, langzaam stromende waterstraaltje plakt er water aan de wol, en aan dit water plakt weer de rest van het waterstraaltje. Omdat de zwaartekracht een beetje wordt tegengewerkt door het plakken aan de wol, stroomt het water wel naar beneden, maar volgt het de weg langs de wol. Het water valt dus niet rechtstreeks door de lucht naar beneden.
Maar als je het touwtje te schuin houdt, wint de zwaartekracht het van de plakkracht aan de wol en stroomt het water niet meer via het touwtje, maar rechtstreeks naar beneden.
Experiment 2
Bind een stukje touw in het midden aan de kledinghanger. Tik met de hanger tegen een tafel of muur. Wat hoor je? Wikkel nu de uiteindes van de touwtjes om je wijsvingers. Houd je vingers bij je oren. Tik opnieuw tegen een tafel. Wat hoor je nu? Herhaal het experiment met verschillende voorwerpen (lepel, plastic fles, pen, etc).
Tip: Houd een camera in de buurt. Het is een heel grappig gezicht om anderen dit proefje uit te zien voeren.
Uitproberen
Onderaan het touw bungelt een voorwerp. Als je daarmee tegen de tafel botst, hoor je een zacht geluid. Je voelt het touwtje trillen. Als je het opnieuw doet, maar nu met de uiteindes van de touwtjes bij je oren, hoor je het geluid heel hard!
Sommige materialen klinken mooier dan anderen. Metalen voorwerpen geven een mooier geluid dan houten of plastic dingen.
Wat zit er achter?
Geluid bestaat uit trillingen. Deze trillingen bewegen via de lucht en komen terecht bij je oor, waardoor je geluid hoort. Maar de trilling die je nu opwekt door met de lepel tegen de tafel te tikken, beweegt door de draad en komt zo terecht bij je oor. Omdat je zo een directe route maakt waarlangs de trillingen kunnen lopen die je oor bereiken, vang je meer van de trillingen op en hoor je het geluid veel harder.
Metaal bestaat uit moleculen die heel netjes bij elkaar in de buurt liggen, en die trillingen goed doorgeven. Hout en plastic dempen de tik tegen de tafel juist. Vandaar dat de metalen lepel en kleerhanger luider en mooier klinken dan de voorwerpen van hout of plastic.
Video:
Kun je met een stukje touw een ijsklontje optillen zonder er een knoopje in te leggen? Ja hoor! Je hebt alleen wat zout nodig:
Meer onderzoek
De veters van je schoenen zijn ook een soort touw. Daar kun je leuke proefjes mee doen, bijvoorbeeld over slingeren! Kijk op Zoek Het Uit, download de gratis Klokhuis 'ZoekHetUit'-app en doe je eigen onderzoek, bijvoorbeeld met het experiment Schoenslinger.
Ook heel leuk om te doen: een telefoon maken van twee bekertjes en een stukje touw. Kijk voor uitleg op de site proefjes.nl.
Experimenteren met ...
Experimenteren met ... is een initiatief van Edda Heinsman en TechYourFuture. Bekijk alle experimenten die leerkrachten inspiratie geven om met Wetenschap & Technologie aan de slag te gaan.